متا به دنبال ساخت اَبَرهوش مصنوعی؛ زاکربرگ از آینده‌ای جنجالی پرده برداشت

بر اساس سند سیاست‌گذاری جدیدی که متا در ۳۰ ژوئیه ۲۰۲۵ منتشر کرد، سیستم‌های هوش مصنوعی این شرکت اکنون قادرند بدون دخالت مستقیم مهندسان، عملکرد خود را ارتقا دهند. مارک زاکربرگ، مدیرعامل متا، این دستاورد را «گام اول به سوی تحقق اَبَرهوش مصنوعی» توصیف کرده است. اَبَرهوش مصنوعی به سیستم‌هایی اشاره دارد که از هوش انسانی در تمامی زمینه‌های شناختی پیشی می‌گیرند. اگرچه سرعت این خودبه‌بهبودی در حال حاضر کند است، کارشناسان هشدار می‌دهند که همین قابلیت می‌تواند به مرحله‌ای منجر شود که کنترل و همسویی این سیستم‌ها با اهداف بشری به چالشی بزرگ تبدیل شود.

تغییر استراتژی متا: پایان سیاست متن‌باز کامل؟

متا که پیش‌تر با انتشار مدل‌هایی مانند Llama 2 به‌صورت متن‌باز، خود را از رقبایی مثل OpenAI و گوگل متمایز کرده بود، حالا اعلام کرده در مسیر توسعه اَبَرهوش مصنوعی، تنها بخشی از مدل‌های خود را عمومی خواهد کرد و قدرتمندترین نسخه‌ها را به دلایل امنیتی و ایمنی محفوظ نگه می‌دارد. زاکربرگ دلیل این تصمیم را جلوگیری از سوءاستفاده و پیامدهای غیرقابل‌پیش‌بینی عنوان کرده است. این تغییر رویکرد، نشان‌دهنده فاصله گرفتن متا از فلسفه انتشار آزاد است که روزی از ویژگی‌های بارز این شرکت محسوب می‌شد.

پروژه «Behemoth» و چالش‌های اَبَرهوش مصنوعی

در ژوئن ۲۰۲۵، متا واحد جدیدی به نام Meta Superintelligence Labs تأسیس کرد تا توسعه نسل بعدی مدل‌های هوش مصنوعی را متمرکز کند. یکی از پروژه‌های کلیدی این بخش، مدلی با نام رمز هیولا «Behemoth» است که انتشار آن به دلیل نگرانی‌ها درباره قابلیت‌های فوق‌پیشرفته‌اش بارها به تأخیر افتاده است. انتظار می‌رود این مدل نه‌زودتر از پاییز ۲۰۲۵ عرضه شود. این تأخیرها از یک سو نشان‌دهنده احتیاط متا و از سوی دیگر گواهی بر پیچیدگی‌های فنی و اخلاقی توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی سطح ابرهوش است.

رؤیای زاکربرگ: «اَبَرهوش شخصی» برای همه؟

زاکربرگ از چشم‌انداز اَبَرهوش شخصی (Personal superintelligence) سخن گفته است؛ سیستمی که از طریق دستگاه‌هایی مانند عینک‌های واقعیت افزوده متا، کاربران را در زندگی روزمره همراهی کند، محیط را ببیند و بشنود و در تصمیم‌گیری‌ها کمک‌رسان باشد. او این ایده را راهی برای افزایش خلاقیت، ارتباطات و رشد فردی معرفی می‌کند. اما منتقدان، از جمله تحلیلگران سایت Vox، این طرح را سطحی و حتی ناامیدکننده خوانده‌اند و پرسیده‌اند چگونه می‌توان یک دستیار هوشمند مبتنی بر عینک را اَبَرهوش (superintelligence) نامید، درحالی که تعریف علمی اَبَرهوش مصنوعی (Artificial superintelligence) بسیار فراتر از چنین محصولاتی است.

جنگ استعدادها: پیشنهادهای میلیاردی متا برای جذب نخبگان

برای تحقق این اهداف بلندپروازانه، متا وارد رقابت شدید برای جذب برترین استعدادهای هوش مصنوعی شده است. این شرکت با پیشنهادهای مالی چندصد میلیون دلاری و حتی میلیاردی، چهره‌های سرشناسی مانند نَت فریدمن، الکساندر وانگ و دیگر پژوهشگران مطرح را به تیم خود اضافه کرده است. بااین‌حال، این استراتژی با انتقاد رهبران حوزه هوش مصنوعی مانند دمیس هاسابیس (مدیرعامل دیپ‌مایند) مواجه شده که معتقدند انگیزه محققان باید پیشرفت علمی و اخلاقی باشد، نه صرفاً پول.

واکنش بازار و هشدارهای جامعه علمی

درحالی که سرمایه‌گذاران به تحولات اخیر متا واکنش مثبت نشان داده‌اند و گزارش‌های مالی سه‌ماهه دوم ۲۰۲۵ این شرکت فراتر از انتظارات بوده، جامعه علمی نسبت به تعریف مبهم زاکربرگ از اَبَرهوش مصنوعی و خطرات خودبه‌بهبودی مدل‌ها هشدار داده است. برخی کارشناسان می‌گویند اگر چارچوب‌های نظارتی و اخلاقی محکمی ایجاد نشود، رقابت برای دستیابی به اَبَرهوش مصنوعی می‌تواند به بحران‌های امنیتی و اخلاقی غیرقابل‌کنترل منجر شود.